شیکارییەک بۆ سیستەمی خۆبەڕێوەبردن
نووسینی: شوگەر محەممەدی
مێژووی سیاسی کوردستان هەمیشە بەستراوەتەوە بە چەمکەکانی وەک ئازادی، خۆبەڕێوەبردن، بەشداریی بەکۆمەڵ. یەکێک لە تایبەتمەندییە دیارەکانی ئەم مێژووە ڕۆڵی بێهاوتای ژنان بووە لە حوکمڕانی و سیاسەتدا. ڕۆڵێک کە لە زۆرێک لە کۆمەڵگاکانی دراوسێدا کەمتر دیارە. بە پێچەوانەی ئەوەی کە گێڕانەوە تەقلیدیەکان وێنایان دەکەن، ژنانی کورد نەک تەنیا لە کاروباری کۆمەڵایەتی و کولتووری، بەڵکو لە پێکهاتەکانی حکوومەتیشدا ئامادەیی کارا و کاریگەریان هەبووە. یەکەم نیشانەکانی بەشداری ژنانی کورد لە دەسەڵاتدا لە سەردەمی مادەکاندا دەبینرێن.
هەندێک سەرچاوەی مێژوویی ئاماژە بۆ ئەوە دەدەن کە ژنان لە کۆمەڵگەی ماددا ماف و دەسەڵاتی بەرزیان هەبووە و لە بڕیاردانی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا ڕۆڵیان هەبووە. ئەم ڕۆڵە لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ئەیوبیدا بەردەوام بوو. بەڵگە مێژووییەکان نیشان دەدەن کە ژنان لە دادگای سەلاحەدین ئەیوبی کاریگەرییەکی زۆریان هەبووە و لە هەندێک حاڵەتدا وەک ڕاوێژکاری پلە باڵا لە بڕیاردانی سەربازی و سیاسیدا چالاک بوون. لە سەدەکانی ناوەڕاستدا ژن لە ناو کوردەوە سەرکەوت بۆ دەسەڵات. لەوانە دایفا خاتون، هاوسەری سەلاحەدین ئەیوبی، کە دوای مردنی هاوسەرەکەی ئیدارەی بەشێک لە خاکی هاوسەرەکەی گرتە ئەستۆ. خاتوون جان، حاکمی ئەردەڵان لە سەدەی ١٧دا، یەکێکی دیکە لە ژنە کوردەکان بوو کە وەک فەرمانڕەوایەک حوکمڕانی بەسەر ناوچەیەکی فراواندا دەکرد. لە سەردەمی هاوچەرخدا ژنانی کورد لە پێشەنگی سیاسەت و حوکمڕانیدا بەردەوامن.
ئەزموونی حکومەتی خۆسەری کوردستانی عێراق و ڕۆژاڤا (کوردستانی سوریا) نموونەی بەشداری چالاکانەی ژنان لە سیاسەت و بەڕێوەبردندا. لەم ناوچانەدا ژنان تەنیا لە پۆستە وەزاری و پەرلەمان و دادوەرییەکاندا ئامادە نین، بەڵکو لە دامەزراوە سەربازی و بەرگرییەکانیشدا ڕۆڵیان هەیە. لە ساڵانی ڕابردوودا کەسایەتییەکانی وەک لەیلا زانا، هێدا میرزایی و فەیزا یوکسەکداگ لە ڕیزی ئەو ژنانە بوون کە لە پێناو مافەکانی کورددا خەباتیان کردووە. لەیلا زانا، وەک یەکەم ژنی کورد کە هاتە ناو پەرلەمانی تورکیا، نموونەی بەردەوامیی ژنانی کوردە لە سیاسەتدا. یەکێک لە تایبەتمەندییە ناوازەکانی سیاسەت لە کوردستاندا مۆدێلی "خۆبەڕێوەبردنی دیموکراسی"یە، کە تێیدا ژنان و پیاوان بە یەکسانی بەشداری بڕیاردان دەکەن. سیستمی هاوسەرکردایەتی کە لە ڕۆژاڤا (کوردستانی سوریا) و عێراق جێبەجێ دەکرێت، نموونەی ئەم مۆدێلەیە، کە تیایدا هەر دامەزراوەیەکی حکومی دوو سەرکردەی هەیە، یەکێکیان ژن و یەکێکیان پیاو. ئەم مۆدێلە کە ئاماژەیە بۆ فەلسەفەی عەبدوڵڵا ئۆجالان، نوێنەرایەتی پێکهاتەیەکی سیاسی نوێ دەکات کە تێیدا ژنان دەسەڵاتی جێبەجێکردنی ڕاستەقینەیان هەیە. لە کاتێکدا زۆرێک لە کۆمەڵگاکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هێشتا ژنان لە پۆستە سەرەکییەکان دوور دەخەنەوە، لە کوردستاندا ژنان نەک تەنها لە سیاسەتدا، بەڵکو لە بواری ئابووری و کولتوور و تەنانەت سەربازیشدا ئامادەیییەکی بەهێزی هەیە. یەکینەکانی پاراستنی ژنان (یەپەژە) لە ڕۆژاڤا نموونەی ئەم ئامادەبوونەن، کە ڕۆڵیان هەبووە هەم لە شەڕی داعش و هەم لە بەڕێوەبردنی کاروباری مەدەنیدا.
✊ ژنانی کورد نەک هەر نەبوونەتە قوربانی مێژوو، بەڵکو خۆیان مێژوونووس بوون.
0
0