دۆناڵد ترەمپ پێی خۆشە بڵێت کۆتایی بە جەنگەکان دەهێنێت، بەڵام ئێستا بڕیارە دوو ململانێی گەورە بە میرات بگرێت کە لە کاتی سەرۆکایەتیدا بوونیان نەبووە، ئەوانیش لەشکرکێشی تەواوەتی ڕووسیا بۆ ئۆکرانیا و شەڕی فرە بەرەی ئیسرائیل لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
لەسەرووی ئەوەشەوە ئێمە کۆریای باکوورمان هەیە بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی و مووشەکی بالیستیکی خێراکراو و چینیش بە ئەگەری گەمارۆدانی تایوان کە هاوپەیمانێکی ئەمریکییە. زەحمەتە پێشبینی بکرێت کە ترەمپ لە خولی دووەمیدا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم کێشانەدا بکات، بەتایبەتی بەبێ ئەو ژەنەراڵە وریا و شارەزایانەی کە لە خولی یەکەمیدا لە تەنیشتیدا بوون.
بێگومان ئەمە بۆ خۆی دەتوانێت بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر سوودێک بێت، دوژمنەکانت لە دۆخێکی نادیاردا دەهێڵیتەوە لەو شوێنانەی کە دەبێت پێشبینی بکەن. ئایا ئەم دۆخە ناڕوونە دەتوانێت پوتین بەرەو ڕێککەوتن لەسەر ئۆکرانیا ببات؟ یان دەتوانێت کیم جۆنگ ئون یاخیبووەکە بهێنێتە سەر مێزی دانوستان؟
ئایا پەکین لە هەوڵی دەستبەسەرداگرتنی تایوان دەوەستێنێت؟ ئایا ئێران ناچار دەکات کۆنتڕۆڵی میلیشیاکانی بکات بۆ ڕێگریکردن لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی کە لەلایەن ئەمریکاوە پاڵپشتی دەکرێت، کە قسەی شیکارەکان لە ماوەی خولی یەکەمی ترەمپدا، ئێستا خەریکە دەگەڕێتەوە یەکێک لە دروشمە گرنگەکانی ترامپ هەمیشە ئەوە بووە کە ئەمریکا لە شەڕە بێکۆتاکان دەربهێنێت.
لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا هەوڵی کەمکردنەوەی بوونی سەربازی ئەمریکای لە هەندێک ناوچەدا داوە، تەنانەت ڕێککەوتنی بۆ کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان ڕێکخستووە.
بەڵام ئێستا ئەگەر بگەڕێتەوە کۆشکی سپی، ڕووبەڕووی دوو قەیرانی ئاڵۆز دەبێتەوە کە لە سەردەمی سەرۆکایەتییەکەیدا بوونیان نەبووە.
یەکەم: شەڕی ئۆکرانیا و ڕووسیا هەیە کە دوای لەشکرکێشییە بەرفراوانەکەی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا لە ساڵی ٢٠٢٢ دروست بووە و تا ئێستاش بەردەوامە.
دووەم: گرژییە نوێیەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەت شەڕی ئیسرائیل لەگەڵ تاقمە فەلەستینیەکان و تێوەگلانی وڵاتانی ناوچەکە کە ناوچەکە بەرەو قەیرانی نوێ دەبات. ئەم تەحەددایانە بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دۆخەکە زۆر ئاڵۆزتر دەکەن و پێدەچێت هەر سیاسەتێکی نوێی ترەمپ بۆ کشانەوە لە شەڕەکان و کەمکردنەوەی پابەندبوونە سەربازییەکان قورستر بکات.
بۆ شیکردنەوەی تەواوی ئەم بابەتە پێویستە بە جیا لە بارودۆخی ئێستای ئۆکرانیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و نزیکبوونەوەی ئەگەری دۆناڵد ترەمپ بۆ ئەم قەیرانانە بکۆڵینەوە.
لەم ڕاپۆرتەدا سەرەتا باس لە دۆخەکە و هۆکارە سەرەکییەکانی هەریەکێک لەو ململانێیانە دەکەین، دواتر شیکاری بۆ سیاسەتەکانی ترەمپ دەکەین لە ماوەی یەکەم خولی سەرۆکایەتیدا و ئەگەری گەڕانەوەی بۆ دەسەڵات چۆن کاردانەوەی هەبێت.
لە کۆتاییدا لێکۆڵینەوە لە کاریگەرییەکانی ئەم بڕیارانە دەکەین بۆ ئەمریکا و جیهان.
1. قەیرانی ئۆکرانیا و لەشکرکێشی ڕووسیا ڕووسیا لە شوباتی ٢٠٢٢ بە هێرشێکی سەرتاسەری ئۆکرانیای داگیرکرد، کە بووە هۆی دروستبوونی قەیرانی مرۆیی و ئەمنیی گەورە لە ئەوروپا ئامانجە سەرەکییەکانی ڕووسیا بریتین لە گەڕاندنەوەی کۆنترۆڵی ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا، ڕێگریکردن لە ئۆکرانیا لە پەیوەندیکردن بە ناتۆ، ڕێگریکردن لە ئۆکرانیا. و فراوانکردنی کاریگەرییەکانی لە بواری ئاسایشی ئەوروپادا بوو. ئه م شه ڕه ئه وروپا و ئه مریکای ناچار کرد به سه پاندنی سزای ئابوری توند له سه ڕ ڕووسیا و پێشکه شکردنی هاوکاری سه ڕبازی و دارایی بۆ ئۆکرانیا ئێستا دۆخه که گه یشتووه ته ئاستێک که ئه م ململانێیه نه ک ته نها ڕووسیای لاواز کردووه ، به ڵکو ئه وروپای لاوازی کردووه تەحەددای ئابووری و ئەمنی.
٢. شەڕی فرەلایەنە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێشهاتەکانی ئەم دواییەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووەتە هۆی ئەوەی کە بارودۆخێکی ئاڵۆز لەگەڵ پەرەسەندنی ململانێکانی ئیسرائیل و فەلەستین بەتایبەتی لەگەڵ شەڕە یەک لە دوای یەکەکانی کەرتی غەززە و کەناری ڕۆژئاوا. لە لایەکی دیکەوە دەستێوەردانی گرووپە ناوچەییەکان و پشتیوانیی بەشێک لە وڵاتان لە گرووپە فەلەستینییەکان، دۆخەکەی بەرەو ململانێیەکی فرەلایەنە بردووە کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر تەواوی ناوچەکە هەبێت. جگە لەوەش گرژییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل و هەروەها قەیرانە ناوخۆییەکانی سوریا و عێراق وایکردووە ناوچەکە تووشی تەقینەوە و ناسەقامگیری بێت.
3. سیاسەتەکانی ترەمپ لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتیدا ترەمپ لە خولی یەکەمیدا ڕێبازی "ئەمریکا یەکەم"ی گرتەبەر، کە تیشکی خستە سەر کەمکردنەوەی دەستێوەردانەکانی سەربازی دەرەکی و بەهێزکردنی ئابووری ناوخۆ. بە کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان و کەمبوونەوەی ئامادەیی لە عێراق و سوریا، هەوڵیدا پابەندییە سەربازییەکانی ئەمریکا کەم بکاتەوە. هه ڕوه ها به نیازی بوو به گوشاری ئابووری بۆ سه ڕ ئێران و کشانه وه له ڕێککه وتننامه ئه تۆمییه که نفوزی ئێران له ناوچه که دا سنووردار بکات. سەبارەت بە ڕووسیاش، ترەمپ زۆرجار خواستی خۆی بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکان و کەمکردنەوەی گرژییەکان دەربڕیوە، هەرچەندە بەهۆی سزاکانی کۆنگرێس بۆ سەر ڕووسیا نەیتوانیوە ئەم ڕێبازە بە تەواوی جێبەجێ بکات.
4. ئەگەری ڕێبازی ترەمپ ئەگەر بگەڕێتەوە سەر دەسەڵات ئەگەر ترەمپ بگەڕێتەوە کۆشکی سپی، ڕەنگە ڕێبازەکەی بۆ قەیرانی ئۆکرانیا و شەڕی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جیاوازییەکی بەرچاوی هەبێت لەگەڵ سیاسەتەکانی بایدن: قەیرانی ئۆکرانیا: پێدەچێت ترەمپ هەوڵی چارەسەرکردنی بدات لە ڕێگەی دانوستان یان ڕێککەوتن لەگەڵ ڕووسیا بۆ ڕێگریکردن لە بەردەوامبوونی شەڕەکە. لەوانەیە پشتیوانی سەربازی و دارایی بۆ ئۆکرانیا کەم بکاتەوە یان بە تەواوی بیوەستێنێت و سەرنجی لەسەر جۆرێک لە یەکلاییکردنەوەی سیاسی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتین بێت. پێدەچێت ئەم ڕێبازە ڕووبەڕووی دژایەتی ناوخۆیی و دەرەکی ببێتەوە، بەو پێیەی زۆرێک لە وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکا پێیان وایە ئەم ڕێبازە سوودی بۆ ڕووسیا دەبێت و زیان بە ئاسایشی ئەوروپا دەگەیەنێت. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست: ڕەنگە ترەمپ لەبری دەستێوەردانی ڕاستەوخۆی سەربازی، گوشارەکان بۆ سەر ئێران و بەهێزکردنی هاوکارییە ئەمنییەکان لەگەڵ ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی کەنداوی فارس لە پێشینەی کارەکانیدا دابنێت. لەوانەیە هەمان سیاسەتی قۆناغی پێشووی، واتە دامەزراندنی ڕێککەوتنی ئاشتی لە نێوان وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل (هاوشێوەی ڕێککەوتنی ئەبراهام)، بۆ ئەوەی جۆرێک لە هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا دروست بکات. هەروەها لەوانەیە هەوڵی سنووردارکردنی کاریگەریی گرووپە ناوچەییەکانی وەک حیزبوڵڵا و حەماس لە ڕێگەی گەمارۆی ئابووری و فشاری دیپلۆماسییەوە بدات.
5. دەرئەنجامە ئەگەرییەکانی ڕێبازی ترەمپ ئەگەر ترەمپ بگەڕێتەوە کۆشکی سپی و پەیڕەوی لەم ڕێبازانە بکات، دەرئەنجامی دوور مەودا بۆ سیاسەتی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی ئەمریکا دەبێت: دەرئەنجامە ناوخۆییەکان: ڕەنگە ترەمپ ڕووبەڕووی فشاری ناوخۆیی ببێتەوە، بەتایبەتی لەلایەن کۆنگرێس و ئەو توێژانەی کۆمەڵگاوە کە هیز لێیان نزیک دەبێتەوە پێچەوانەن. هەروەها کەمکردنەوەی پابەندبوونە سەربازییەکان و هاوکارییەکان بۆ ئۆکرانیا دەتوانێت ببێتە هۆی درزێکی جددی لە نێوان کۆمارییەکان. کاریگەرییە نێودەوڵەتییەکان: ڕێبازەکەی ترەمپ دەتوانێت ببێتە هۆی لاوازبوونی هاوپەیمانییەکانی ئەمریکا، بەتایبەتی لە ئەوروپا. ڕەنگە هەندێک وڵاتی ئەوروپی هەست بکەن کە ئەمریکا لە بەرپرسیارێتییە نێودەوڵەتییەکانی کشاوەتەوە و بەدوای بەرژەوەندییە ئابووری و سیاسییە ناوخۆییەکانیدا دەگەڕێت. لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێدەچێت وڵاتانی عەرەبی بەهۆی ڕێککەوتنی نوێ و هاوسەنگی لەگەڵ ئیسرائیل هەست بە ئاسایشی زیاتر بکەن، بەڵام لە هەمان کاتدا ئێران و گرووپە ناوچەییەکانی هاوپەیمانیش پێدەچێت سیاسەتی شەڕنگێزیتر بگرنەبەر. لە کۆتاییدا ئەگەر ترەمپ بگەڕێتەوە کۆشکی سپی، پێدەچێت ڕووبەڕووی تەحەدای بێ وێنە دەبێتەوە کە پێویستی بە گۆڕانکاری جددی دەبێت لە ڕێبازی تەقلیدی "دەرچوون لە شەڕەکان". ئەم سیاسەتە ڕەنگە گرژییە ناوچەیی و جیهانییەکان زیاتر بکات نەک سوود لە ئاسایشی جیهانی بگەیەنێت.
0
0