بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە وتارەکەیدا ڕایگەیاند، ئاگربەست لەگەڵ هەسەدە بەو مانایەیە کە ئێستا ئیسرائیل دەتوانێت سەرنجی لەسەر "هەڕەشەی ئێران" بێت کە زۆر شتیان بەدەستهێناوە و جیهان سەرسام بووە بە تواناکانیان.
لێدوانەکانی بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل سەبارەت بە گرنگیدان بە "هەڕەشەی ئێران" دوای ڕێککەوتنی ئاگربەست لەگەڵ حیزبوڵڵا ئاماژەیە بۆ گۆڕانکاری لە ئەولەویەتەکانی ئەمنی ئیسرائیل.
ئەم لێدوانانە لە کاتێکدا دەدرێن کە ئیسرائیل هەمیشە ئێرانی وەک گەورەترین هەڕەشەی ئەمنی خۆی خستۆتە ڕوو، بەتایبەتی بەهۆی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران و پاڵپشتی تاران لە گرووپە چەکدارە ناوچەییەکانی وەک حیزبوڵڵا.
ناتانیاهۆ هەروەها ستایشی سوپای ئیسرائیل و دانیشتوانی ناوچەکانی باکوری ئەو وڵاتەی کرد و هەوڵیدا جەخت لەسەر هاوپشتی نەتەوەیی و سەرکەوتنە سەربازییەکان بکاتەوە. بەم قسانە هەوڵیدا نیشان بدات کە ئیسرائیل دوای ململانێکانی ئەم دواییە هێشتا ئامادەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە گەورەکان. ئەم ڕێبازە ئەوە دەردەخات کە حکومەتی ئیسرائیل پلانی بەرفراوانی هەیە بۆ گوشاری زیاتر بۆ سەر ئێران، چ لە ڕووی دیپلۆماسی و چ لە ڕووی سەربازییەوە. جگە لەوەش ڕەنگە ئەم لێدوانانە نیشانەی زیادبوونی گوشارەکانی ئیسرائیل بێت بۆ سەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئێران. ئەم جۆرە پێشهاتانە لە ناوچەکەدا دەتوانێت لێکەوتەی دوور مەودای هەبێت و پێدەچێت کاردانەوەی ئێران و هاوپەیمانەکانی بەدواوە بێت. ڕێککەوتنی ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و حزبوڵای لوبنان چوارچێوەی مێژوویی و چوارچێوەی ململانێ لوبنان و ئیسرائیل لە سەرەتای دامەزراندنی ئیسرائیلەوە لە ساڵی 1948ەوە لە گرژییە سەربازی و سیاسییەکاندا تێوەگلاون.
باشووری لوبنان بەهۆی نزیکیی جوگرافیاوە، جێگای سەرەکی ململانێکانی نێوان ئیسرائیل و گرووپە چەکدارەکانی لوبنان بەتایبەتی حیزبوڵڵا بووە. هەسەدە وەک گروپێکی میلیشیای شیعە کە ئێران پشتیوانی دەکات، لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە میحوەرێکی سەرەکی بەرخۆدان لە دژی ئیسرائیل لە لوبنان بووە.
لە ساڵانی ڕابردوودا سنوورەکانی ئیسرائیل و لوبنان شایەتی پەرەسەندنی ململانێکان و هێرشی موشەک و تۆپخانە بوون. گرژییەکان لە ساڵی ٢٠٢٣دا گەیشتە لوتکە و نیگەرانی نێودەوڵەتی لێکەوتەوە. ڕێککەوتنی ئاگربەستی ئەم دواییەی نێوان ئیسرائیل و هەسەدە کە بە سەرپەرشتی نێوەندگیری نێودەوڵەتی (وەک ئەمریکا و فەرەنسا) بەڕێوەچوو، بە شێوەیەکی سەرەکی ئامانجی کەمکردنەوەی گرژییەکانی سنووری باکووری ئیسرائیلە.
ئەم ڕێککەوتنە تیشک دەخاتە سەر ئەمانەی خوارەوە:
١. کۆتایی هاتنی ململانێ سەربازییەکان: ڕاگرتنی هێرشی مووشەکی و تۆپخانە لەلایەن هەردوولاوە. گەڕانەوەی ئارامی بۆ ناوچە سنوورییەکان: دەستەبەرکردنی ئاسایشی دانیشتوانی ناوچە سنوورییەکان بەتایبەتی لە باکووری ئیسرائیل و باشووری لوبنان. پێشگرتن لە تەشەنەکردنی ململانێکان بۆ قەیرانێکی ناوچەیی: کەمکردنەوەی ئەگەری دەستێوەردانی ئەکتەرە بیانییەکانی وەک ئێران و سوریا. هۆکارە سەرەکییەکانی ڕێککەوتنی ئاگربەستفشاری ناوخۆیی: ١. لە ئیسرائیل بەهۆی زیادبوونی نائەمنی لە ناوچەکانی باکور و فشاری بیروڕای گشتی بۆ کۆنترۆڵکردنی دۆخەکە، حکومەتەکەی بنیامین ناتانیاهۆ ڕووبەڕووی ڕەخنەی بەرفراوان بووەوە. لە لوبنان قەیرانی ئابوری و گوشارەکانی سەر حیزبوڵڵای لوبنان لە لایەن دانیشتووانی ناوچەکە بۆ دوورکەوتنەوە لە شەڕی زیاتر پاڵنەرێک بوو بۆ ڕێککەوتنەکە. ڕەچاوکردنی ناوچەیی و نێودەوڵەتی: حکومەتی ئەمریکا و ئەوروپا نیگەران بوون لە پەرەسەندنی ململانێکان لەم ناوچەیەدا کە ڕەنگە ببێتە هۆی دەستوەردانی ئێران و ئەکتەرەکانی دیکە. ئێران وەک پاڵپشتی سەرەکی هەسەدە، لە ئێستادا لەژێر گوشاری ئابووری و دیپلۆماسیدایە و پێدەچێت بیەوێت خۆی لە ململانێی تێچووی زۆر بەدوور بگرێت. حیساباتی ستراتیژی ئیسرائیل: بنیامین ناتانیاهۆ ڕایگەیاند، بە ئاگربەست، ئیسرائیل دەتوانێت سەرچاوەکانی خۆی لەسەر "هەڕەشەی ئێران" چڕ بکاتەوە. ئیسرائیل هەوڵدەدات خۆی لە لاوازکردنی هێزی سەربازی و ئابوری خۆی لە بەرامبەر هەسەدە بەدوور بگرێت بۆ ئەوەی گرنگی بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران و چالاکییە ناوچەییەکانی تاران بدات. پێشکەوتن و دەرئەنجامەکانی دەوروبەر ئیسرائیل: ئەم ڕێککەوتنە دەرفەتێک دەدات بە حکومەتی ئیسرائیل بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە ستراتیژییەکانی وەک ئێران و بەرنامە ئەتۆمییەکەی. پێدەچێت ئەم ئاگربەستە ڕێگە بە ئیسرائیل بدات بە گرنگیدان بە ئۆپەراسیۆنە دیپلۆماسی و سەربازییەکان فشارەکان بۆ سەر ئێران زیاد بکات. لوبنان و حزبوڵڵا: بۆ هەسەدە ئاگربەست دەرفەتێکە بۆ چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆییەکانی لوبنان و ئاستەنگە ئابوورییەکان. بەڵام لە ڕووی ستراتیژییەوە، ڕەنگە حیزبوڵڵا بەردەوام بێت لە هەڕەشەکردن بۆ سەر ئیسرائیل و خۆی بۆ ململانێکانی داهاتوو ئامادە بکات. ئێران: ئێران وەک لایەنگری سەرەکی هەسەدە، پێدەچێت ئەم ڕێککەوتنە وەک ئامرازێک بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان و بەڕێوەبردنی قەیرانەکانی ناوچەکە بەکاربهێنێت. بەڵام لە ئەگەری چڕبوونەوەی فشارەکانی ئیسرائیل یان ئەمریکا، ڕەنگە کاردانەوەی شەڕانگێزانەتر پیشان بدات. کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی: ئەم ڕێککەوتنە یارمەتیدەر دەبێت بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکانی ناوچەکە و ئاسانکاری بۆ هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ دامەزراندنی سەقامگیری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. بەڵام زلهێزەکانی جیهان نیگەرانن لە مانەوەی هۆکارە ناسەقامگیرکەرەکان، لەوانەش بەردەوامیی نفوزی ئێران و هێزی سەربازیی هەسەدە. ڕێککەوتنی ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و هەسەدە دەستکەوتێکی تاکتیکییە بۆ هەردوولا و زلهێزەکانی نێوەندگیری، بەڵام ڕێککەوتنەکە تا ئێستاش بە ناسکی ماوەتەوە. بە لەبەرچاوگرتنی ناکۆکی قووڵی ئایدیۆلۆژی و ستراتژیکی نێوان ئیسرائیل و حیزبوڵڵا و هەروەها کاریگەری ئێران لە لوبنان، پێدەچێت ئەم ئاشتییە کاتی بێت و لە درێژخایەندا گرژییەکان بەردەوام بن. داهاتووی هەرێم: ئیسرائیل هەوڵ دەدات ئەو دەرفەتە دروستکراوە کەڵک وەربگرێت بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییە ناوچەییەکانی لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی (وەک ئیمارات و بەحرەین) و فشارخستنە سەر ئێران. هەسەدە هەوڵی پاراستنی دەسەڵات و نفوزی خۆی لە لوبنان و ناوچەکەش دەدات. هەرچەندە ڕێککەوتنی ئاگربەست هەنگاوێکی ئەرێنییە بۆ کەمکردنەوەی توندوتیژی، بەڵام هێشتا گرژییە ڕەگداکوتاوەکانی نێوان هەردوولا و ئەکتەرە ناوچەییەکان بەردەوامن. بەبێ چارەسەری هەمەلایەنە بۆ ناکۆکییە بنەڕەتییەکان، ئەم ئاگربەستە تەنیا دواکەوتنێکی کاتی دەبێت لە ململانێکان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بەردەوام دەبێت لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییەکانی ململانێکانی نێوان ئیسرائیل و لوبنان و ئێران.
0
0