هەڵوەشاندنەوەی گەشتە ئاسمانییەکانی هێڵی ئاسمانی ئیمارات بۆ تاران و بەغدا بەهۆی "نائارامی ناوچەیی" دەتوانێت ئاماژە بێت بۆ پەرەسەندنی نیگەرانییەکان سەبارەت بە ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە.
ئەم بڕیارە لە کاتێکدایە کە گرژییەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرز دەبنەوە و ئەم جۆرە ڕێوشوێنانە بە شێوەیەکی ئاسایی بەهۆی کێشەی ئەمنی جددی و نیگەرانییەکان بۆ سەلامەتی سەرنشینەکان و کارمەندانی فڕۆکەکە دەگیرێنەبەر.
هەردوو تاران و بەغدا لە چەند مانگی ڕابردوودا ڕووبەڕووی ئاستەنگی جۆراوجۆری ئەمنی بوونەتەوە. لە عێراق، زیادبوونی پێکدادان و نائارامییەکانی نێوان گرووپە چەکدارەکان، لەگەڵ فشارە سیاسییە ناوخۆییەکان و ناڕەزایەتییە گشتییەکان، کاریگەرییان لەسەر دۆخی ئەمنیی وڵاتەکە هەبووە. لە ئێراندا ڕەنگە پێشهاتە ناوخۆییەکانی وەک ناڕەزایەتی و بزووتنەوە مەدەنییەکان و فشارە ئابووری و نێودەوڵەتییەکان هۆکاری نیگەرانییە ئەمنییەکان بن. ڕەنگە بڕیارەکەی ئیمارات ڕەنگدانەوەی هەستیاری دۆخی ناوچەکە و ترسی مەترسییە ئەمنییەکان بۆ گەشتە ئاسمانییەکان بێت. ئەم بڕیارە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ئاڵوگۆڕی بازرگانی و بازرگانی نێودەوڵەتی لە نێوان ئەم وڵاتانە و ناوچەکانی دیکەشدا هەبێت.
بەردەوامی ناسەقامگیری دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری زیاتر لە پلانی گەشت و پەیوەندییە بازرگانییەکانی نێوان وڵاتانی ناوچەکەدا، کە کاریگەری لەسەر بڕیارەکانی کۆمپانیاکانی دیکەی فڕۆکەوانی و کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان هەبێت.
لە لایەکی دیکەوە، بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی گەشتە ئاسمانییەکان دەکرێت دەرئەنجامی گرژییە جیۆپۆلەتیکییە ناوچەییەکان و پێشهاتە سیاسییە بەردەوامەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێت. ئەم پێشهاتانە دەتوانن بریتی بن لە ململانێ سەربازییەکان، چالاکییەکانی بە وەکالەت و زیادبوونی گرژییە دیپلۆماسییەکان لە نێوان وڵاتانی ناوچەکەدا.
دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هێشتا نادیارە و ئاڵۆزە بەهۆی ئەو ئاڵۆزییە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوریانەی کە لەم ناوچەیەدا هەن. پێشهاتەکانی ئەم دواییە ئاماژە بەوە دەکەن کە ناوچەکە بەرەو قۆناغێکی نائارامی و ناسەقامگیری زیاتر دەڕوات.
هۆکاری جۆراوجۆر لەوانە گرژییە جیۆپۆلەتیکیەکان، ململانێ ناوخۆییەکان، ڕکابەرییە ناوچەییەکان و کاریگەرییەکانی زلهێزە نێودەوڵەتییەکان ڕۆڵیان هەیە لەم پێشهاتانەدا. چەند ڕەوتی سەرەکی کە دەتوانن دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە قاڵب بدەن:
1- زیادبوونی گرژییە جیۆپۆلەتیکییەکان: ڕکابەرییە ناوچەییەکانی نێوان زلهێزەکانی وەک ئێران، سعودیە، تورکیا، ئیسرائیل، هەروەها ململانێی بە وەکالەتیان لە وڵاتانی دیکەی وەک سوریا، عێراق، یەمەن، لوبنان، دەتوانێت ببێتە هۆی چڕبوونەوەی گرژییەکان. ئەم گرژییانە زۆرجار پەیوەندییان بە جیاوازی ئایینی و ئایدیۆلۆژی و ئابوورییەوە هەیە.
2- بڵاوبوونەوەی ململانێکان و نائارامی: ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ شەڕ و ململانێی مەدەنی لە وڵاتانی وەک سوریا و یەمەن و لیبیا خەبات دەکات. ئه م ململانێیانه جگه له زیانه مرۆیی و ئابوورییه کان بۆته هۆی گه شه کردنی تاقمه تیرۆریستییه کان و به هێزبوونی بیروڕای توندڕه وی.
3. کاریگەری زلهێزە جیهانییەکان: زلهێزە نێودەوڵەتییەکانی وەکو ئەمریکا و ڕوسیا و چینیش بەهەمان شێوە هەوڵدەدەن نفوزی خۆیان لە ناوچەکەدا بپارێزن یان زیاد بکەن. بەشداریکردنی ئەم وڵاتانە لە پرسە ناوچەییەکان وەک ڕێککەوتنی چەک و پشتیوانی لە گروپە جیاوازەکان و بەکارهێنانی لیڤەری ئابووری و دیپلۆماسی ئاڵۆزییەکان زیاتر دەکات.
4- قەیرانی ئابووری و کۆمەڵایەتی: دۆخی ئابووری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست خراپتر بووە بەهۆی کێشەکانی وەک دابەزینی نرخی نەوت و سزاکان و گەندەڵی ناوخۆیی. ئەم هەلومەرجانە بووەتە هۆی زیادبوونی ناڕەزایی کۆمەڵایەتی و ناڕەزایەتی گشتی کە زۆرجار بە سەرکوت و توندوتیژی بەرەوڕوو دەبنەوە.
5- پڕۆسەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل: هەندێک لە وڵاتانی عەرەبی وەک ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی و بەحرەین و سودان پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی دەکەنەوە، ئەمەش بووەتە هۆی گۆڕانکاری لە میحوەرەکانی دەسەڵات و هاوپەیمانییە ناوچەییەکان. ئەم پرۆسەیە ڕەنگە ببێتە هۆی لاوازبوونی بەرەی خۆڕاگری فەلەستین و گۆڕانکاری نوێ لە نەخشەی سیاسەتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
6. شەپۆلی نوێی ناڕەزایەتی جەماوەری: زیادبوونی فشارە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکان و سەرکوتی سیاسی لە وڵاتانی وەک ئێران، عێراق، لوبنان و وڵاتانی دیکەی ناوچەکە دەتوانێت ببێتە هۆی شەپۆلێکی نوێی ناڕەزایەتی جەماوەری و نائارامی. ئەم ناڕەزایەتیانە دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری سیاسی یان قەیرانی زیاتر لەم وڵاتانەدا. mohabadshm, [18/10/2024 13:13] بەشێوەیەکی گشتی ئایندەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەندە بە چەند هۆکارێکەوە، لەوانە دەرئەنجامی پێشهاتە سیاسییە ناوخۆییەکانی وڵاتان، سیاسەتی دەرەوەی زلهێزە ناوچەیی و جیهانییەکان، هەروەها داواکاری و فشارە جەماوەرییەکان. بە لەبەرچاوگرتنی ئەم هەلومەرجانە، ئەگەری ئەوە هەیە لە کورتخایەندا ناسەقامگیری و نائارامی بەردەوام بێت، بەڵام لە درێژخایەندا دەرفەتی دیپلۆماسی و گۆڕانکاری ئەرێنییش سەرهەڵبدات.
0
0